Qa'ida utan Bin Laden - samme som før?

Ei veke i utlandet utan nett og aviser, og det har visst hendt både det eine og det andre i mellomtida... Nye sammenstøyt og arrestasjonar i Syria; noe som kanskje blir avtale mellom Fatah og Hamas i Palestina; ganske open konflikt innanfor regimet i Iran; rundt 10 drepte i slåsskampar mellom kristne og salafistar i Imbaba i Kairo; og Norge trekker (kanskje?) ut bombeflya sine frå Libya om ein månad. Nok å ta fatt i.

Men den store snakkisen denne veka har altså vore i Abbotabad, byen vi aldri hadde hørt om før. Kva konsekvensar vil Bin Ladens død få?

I utgangspunktet vil ein jo si ganske liten. Trass i amerikanske påstandar om det motsatte, tyder alt på at Bin Laden har hatt liten betydning for den aktive terrorismen i verda sidan 2001. Det er velkjent at "al-Qa'ida" slik vi kjente det opphørte å eksistere då amerikanarane invaderte Afghanistan. Dette var aldri noen fast organisasjon, men meir eit slags "samordningsorgan" med finansiering og treningsbasar. Det var, i perioden frå ca. 1996 til 2001, to slags terroraksjonar knytta til al-Qa'ida. Ein type var initiert, planlagt og gjennomført av Qa'ida-senteret sjøl, frå deira basar i Afghanistan. Angrepa i Kenya og Tanzania, på USS Cole i Jemen og 11. september sjøl var dei fremste av desse. Den andre var små eller større initiativ frå sjølbestalta smågrupper eller personar som reiste til Peshawar og la fram sine planar for Qa'ida-ekspertane. Dersom desse meinte det var hald i planane, fekk søkarane pengar og kanskje trening og kunne reise heim og prøve seg (dei fleste av desse mislyktes nok likevel). Dersom "sensor" meinte at planen var ubrukbar, vart kandidaten sendt heim med uforretta sak, eller bedt om å reise til Taliban-fronten som militssoldatar, om dei ville gjere ein innsats.

Det som i begge tilfeller var Qa'idas styrke var dei fysiske treningsbasane, med lett tilgang via Peshawar i Pakistan, og pengar. Begge delane fall bort i og med invasjonen i 2001. Alt Qa'ida hadde tilbake var symbolet, auraen, namnet. Bin Laden og andre leiarar kunne komme med oppmodingar på video eller lydband. Men dei var så isolerte og hemma av jakten på dei, at dei ser ikkje ut til å ha mye direkte kontakt med dei gruppene som kjempa i deira namn. Desse gruppene vart dermed i all hovudsak sjøstyrte og lagde sine eigne strategiar, og tildels også sine ideologiar; dei fremste er da "al-Qaida i" Irak, Jemen, og Maghreb [i praksis Sahara; Algerie, Mali og landa rundt]. Såleis starta den irakiske greina, som vi hugsar, ein bitter kamp mot shiaene i landet, mens Bin Laden hadde aldri vore spesielt opptatt av shiaene; han kritiserte både irakarane og dei andre fordi dei brukte kreftene lokalt i staden for å konsentrere seg om den globale hovudfienden, USA. Men han vart i liten grad hørt, det var berre enkeltpersonar og smågrupper som i Madrid og London som heldt oppe dette globale perspektivet. Og heller ikkje dei har (heldigvis!) klart å utføre store aksjonar dei siste seks åra.

Så slik sett gjer det lite frå eller til at han er død, og om ein annan blir vald til ny "leiar" av al-Qa'ida - det vere seg Zawahiri i Pakistan eller Awlaki i Jemen, dei to ofte nemnte namna - så treng ikkje det heller ha så stor betydning. Men det er klart at det er noe symbolsk i at imaget Bin Laden er borte, og det gjorde heilt klart vondt verre at liket vart dumpa på sjøen. Kanskje ikkje så mye hos tilhengarane hans, dei venta vel ikkje betre av dei vantru, men det er blitt kritisert også av moderate islamske leiarar sidan også forbrytarar har rett på gravferd. Men også det vil trulig legge seg fort. Det er jo påfallande kor lite demonstrasjonar det har vore etter drapet, noen hundre her og der. Bin Laden har slik sett vore "død" i betydningen borte så lenge at dette berre vart stadfesting på det samme.

Det kan nok komme noen hemnaksjonar likevel, når dei aktuelle berre får tid til å førebu seg. Tryggingspolitiet gjer rett i å styrke beredskapen, både i USA og elles i Vesten. Men det kan ta eit år eller to før vi får ein rekasjon, og det er ikkje sikkert den vil bli sterkare enn aksjonar vi måtte verge oss mot uansett. Qa'ida-trusselen er slett ikkje over, men det er frå avleggargruppene i Jemen og Sahara, og spesielt frå enkelt-fantastar og smågrupper i vesten som på eiga hand påberopar seg Bin Ladens namn, at vi nå, som før, kan frykte aksjonar. Massane i den islamske verda bryr seg lite.