Iran og Israel: kart eller side?

Det blåser friskt rundt Iran for tida, og ikkje minst på den retoriske sida om forholdet til Israel; med sterke ord frå begge kantar. Ein reportasje i New York Times i dag tar for seg noe som kanskje er ein detalj, men som for oss filologisk interesserte kan vere å merke seg: Kva er det eigentlig Irans president Ahmadinejad har sagt om Israels eksistens?

Han er oftast sitert på at han eller Iran vil "slette Israel frå kartet", både israelske, amerikanske og andre leiarar har refererert dette utsagnet, og han har ikkje dementert det direkte heller. Men heilt nøyaktig var det ikkje det han sa, altså ifølge NYT, og israelsk UD har vedgått at dette ikkje er korrekt sitert - men at det han faktisk sa ikkje er reellt annleis.

Det aktuelle utsagnet var eit sitat frå Aytollah Khomeini, som sa at "dette styret som okkuperer Jerusalem må bli eliminert frå historias tid". Ahmadinejad feilsiterte dette litt, og sa (i 2005) "må bli eliminert frå historias sider". Altså ikkje frå kartet, men frå historia.

Er det noen forskjell? Kanskje ikkje i iranske auger (eller i israelske): I anti-israelske demonstrasjonar i Iran er det eine blitt brukt som omsetting av det andre:



Det engelske altså at Israel må viskas frå "the face of the world", som ikkje er så langt frå "kartet" Israel siterer, mens det persiske bruker Ahmadinejads formulering: "Israel bør bli viska ut frå tidas side". Ordet for "tid", rûzgâr, kan bety "dagar", "epoke", men også "verda". Det kan altså vere "verdas sider", men mest trulig skal det persiske uttrykket referere til "ut av historia".

Kva er forskjellen? Det er opplagt at hensikten er at "Israel må opphøre å eksistere". Men "wiped from the map" høres langt tydeligare ut som ein trussel om tilintetgjering, altså f.eks. gjennom eit atomangrep. Nå veit vi - og også israelarane - at eit iransk atomangrep på Israel ville vere reint sjølmord, Israel har meir enn nok atombomber til å utradere alle større byar i Iran om dei skulle ønske det. Terrorbalansen her er ingen balanse, men israelsk overmakt. Men også på det retoriske planet kan kan referansen til "historia" lettare forståas på ein meir politisk og mindre suicidal måte: Israel må opphøre å vere Israel slik det er i dag, altså som ein sionistisk stat, systemet må erstattas med kva det nå er Iran ønsker skal komme i staden.
        Vel så viktig er kanskje verb-bruken: Det er ikkje aktiv: "vi skal gjere slik og slik", men passiv, det og det bâyed shûd, som etter min haltande persisk vel bør lesas "ought to be done". Altså eit ønskemål. Kanskje ein trussel, men sett sammen med "historias sider", ein mindre direkte trussel enn den måten det er blitt presentert på engelsk.

Vennlig er det nok ikkje meint, og som vi veit ein retorikk som Israels nære (arabiske) nabostatar har forlatt for tiår sidan. Det er langt herfrå til noen fredsvilje eller kompromiss. Men i denne finlesinga rykker kanskje den direkte påstanden om at "vi skal bombe dei frå kartet" eit stykke lenger bort.